De lever

De lever is een belangrijk orgaan. Hij bevindt zich rechtsboven in de buikholte, naast de maag. Al het bloed dat afkomstig is uit het maagdarmkanaal gaat eerst naar de lever (via de poortader). De lever neemt voedingsstoffen op uit de darm en verdeelt die vervolgens over de andere organen. De lever zorgt ook voor omzetting en uitscheiding van afvalstoffen, zoals geneesmiddelen. Wanneer je een (ernstige) leverfunctiestoornis hebt, kan dat gevolgen hebben voor de afbraak en uitscheiding van geneesmiddelen (vertraging).

Zo kan de bloedspiegel van een geneesmiddel te hoog worden, wat weer (ernstige) bijwerkingen kan geven. Soms zal de dosering van het geneesmiddel worden aangepast (verlaagd).
Soms mist iemand een leverenzym waardoor een geneesmiddel te snel of juist minder goed wordt afgebroken. Dat heeft effect op de werking van het geneesmiddel. Het missen van een enzym is aangeboren en dus genetisch bepaald.
De functie van de lever is

Wat is een enzym?

Een enzym is een eiwit (in of buiten onze cellen) dat reactie in cellen mogelijk maakt of versnelt.
Een aantal belangrijke enzymen zijn:

CYP3A4: het belangrijkste enzym dat lichaamsvreemde stoffen in het lichaam omzet. De lever bevat het meest van dit enzym;
De lever zet ongeveer 50% van alle geneesmiddelen om naar werkzaam , o.a. cholesterolverlagers;
CYP2D6: betrokken bij de afbraak van veel geneesmiddelen (25%), met name antipsychotica, antidepressiva, bètablokkers en pijnmedicatie;

CYP3C9, ASAT en ALAT herkennen in de apotheek als leverfunctie enzymen.

Hepatitis

Hepatitis betekent ontsteking van de lever. Er zijn vijf vormen van Hepatitis: A, B, C, D en E.
Al deze vormen worden veroorzaakt door een virus.

Hepatitis A

Dit is de minst ernstige vorm van hepatitis. Besmetting vindt plaats via:

Besmet voedsel of water, vooral door het eten en drinken van voedsel of water dat verontreinigd is met ontlasting waarin het virus zit;
Via seksueel contact (oraal-anaal).

Klachten die na verloop van tijd kunnen ontstaan bij hepatitis A:

Misselijkheid;
Moeheid;
Weinig zin in eten;
Koorts;
Een gevoel van griep;
Pijn boven in de buik aan de rechterkant;
Jeuk;
Geelzucht.

Geelzucht is geen ziekte maar een symptoom bij verschillende aandoeningen van de lever.
Klachten bij geelzucht zijn:

Geel worden van het oogwit en de huid;
Donkere urine;
Lichtgekleurde ontlasting (grijs-wit).

Hepatitis B

Besmetting vindt vooral plaats via bloed-bloedcontact, seksueel contact en van moeder op kind tijdens de geboorte. Wie eenmaal hepatitis B heeft gehad en is genezen, is er de rest van zijn leven immuun voor.
Bekijk het filmpje over hepatitis B op mlds.nl/ziekten/hepatitis-b/.

Acute hepatitis B

Bij ongeveer 90% van de volwassen mensen geneest hepatitis B vanzelf binnen een half jaar. De meeste mensen hebben geen klachten, maar er kunnen wel klachten optreden.

Klachten die bij acute Hepatitis B kunnen optreden (bij ongeveer 90% van de kinderen en 60% van de volwassenen):

Vermoeidheid;
Misselijkheid en braken;
Verminderde eetlust;
Spier- en gewrichtspijn;
Jeuk;
Pijn in de bovenbuik;
Geel worden van de huid en het oogwit;
Donkere urine;
Licht gekleurde ontlasting (grijs-wit).

Chronische hepatitis B

De actieve vorm kan op den duur een lichte tot ernstige leverontsteking veroorzaken en uiteindelijk leiden tot levercirrose. Dit is een ernstige leverbeschadiging, waarbij gezond weefsel in de lever vervangen wordt door littekenweefsel. Levercirrose ontstaat na vijf tot vijfentwintig jaar bij ongeveer 20% van de volwassenen met een actieve chronische hepatitis B. Van de patiënten met levercirrose ontstaat bij ongeveer 10% binnen vijf jaar leverkanker (HCC). Deze getallen gelden als er geen behandeling met medicijnen plaatsvindt. Door zorgvuldige controle en behandeling met medicijnen is de kans op levercirrose en leverkanker veel kleiner.

Inactieve chronische hepatitis B veroorzaakt meestal geen klachten. Er kunnen perioden zijn dat het virus actief is, waarbij klachten kunnen optreden die bij een acute hepatitis B voorkomen.

Behandeling van acute hepatitis B

Het geneest bijna altijd vanzelf. Gezonde voeding en leefstijl bevorderen de genezing. Het drinken van alcohol wordt afgeraden. Behandeling met medicijnen is niet nodig.

Behandeling van chronische actieve hepatitis B

Er zijn verschillende behandelingen met medicijnen mogelijk. Door behandeling is de kans op blijvende beschadiging aan de lever veel kleiner. De arts bepaalt welke behandeling nodig is, op basis van de ernst van de ontsteking van de lever en de leverwaarden in het bloed.

Hepatitis C

Na het doormaken van een hepatitis C-infectie, bent je niet immuun voor het hepatitis C-virus. Wie opnieuw in contact komt met het virus, kan weer besmet raken. In tegenstelling tot hepatitis A en B bestaat er geen vaccin tegen hepatitis C.

Besmetting met het hepatitis C-virus kan plaatsvinden via:

Bloed-bloedcontact;
Besmetting van moeder op kind tijdens de geboorte. De kans hierop is kleiner dan 10%.

Bekijk het filmpje over hepatitis C op mlds.nl. Hepatitis C begint hetzelfde als B, maar heeft een ander verloop en een andere behandeling en de besmetting vindt op een andere manier plaats.

Klachten bij hepatitis C

Vaak zijn er geen of weinig klachten bij acute hepatitis C. Een klein percentage van de mensen met acute hepatitis C heeft klachten. Klachten die kunnen optreden zijn:

Vermoeidheid;
Misselijk en braken;
Verminderde eetlust;
Een grieperig gevoel;
Gewrichtspijn;
Pijn boven in de buik aan de rechterkant;
Geel worden van de huid en het oogwit;
Donkere urine;
Licht gekleurde ontlasting (grijs-wit).

Het verloop van chronische hepatitis C kan wisselend zijn. De meeste mensen hebben de eerste jaren geen klachten of zijn alleen wat moe. Het virus is sluimerend aanwezig zonder klachten te veroorzaken. Het kan ongeveer tien tot veertig jaar duren voordat iemand die besmet is klachten krijgt. De klachten die kunnen optreden zijn klachten als gevolg van levercirrose, bijvoorbeeld:

Vermoeidheid;
Zwakte;
Concentratieverlies;
Gewichtsverlies;
Geelzucht;
Verwardheid;
Vocht in de buik.

Ongeveer 90% van de patiënten geneest van hepatitis C met medicijnen. Het genezingspercentage is bijna 100 als er geen sprake is van levercirrose, anders is de kans op genezing zo’n 80 tot 90%. Met de komst van nieuwe DAA’s (Direct Acting Antivirals) kan de duur van de behandeling van chronische hepatitis C aanzienlijk worden verkort. De behandeling is met name gericht op het voorkómen van levercirrose en leverkanker.

Hepatitis D

Besmetting met het hepatitis D-virus kan alleen als iemand op dat moment ook het hepatitis B-virus bij zich draagt.

Klachten bij hepatitis D

Het hepatitis D-virus verergert de klachten van de hepatitis-B-infectie. De klachtendie bij hepatitis D optreden komen overeen met die bij hepatitis B.

Besmetting met het hepatitis D-virus kan plaatsvinden via:

Bloed-bloedcontact;
Seksueel contact;
Besmetting van moeder op kind tijdens de geboorte.

Een infectie met hepatitis D kan op twee momenten plaatsvinden: gelijktijdig met de hepatitis B-infectie (een co-infectie) of later, als iemand al drager is van het hepatitis B-virus (een super-infectie).

Behandeling van hepatitis D

Er is geen specifieke behandeling voor hepatitis D. Een vaccin tegen hepatitis D bestaat niet, maar iemand die immuun is voor hepatitis B is ook immuun voor hepatitis D. Daarom beschermt de vaccinatie tegen hepatitis B ook tegen hepatitis D.

Medicatie bij hepatitis

Hepatitis is een ziekte die heel moeilijk te behandelen is. Voorkomen is beter dan genezen. Daarom is het belangrijk dat mensen die risico lopen op hepatitis zich laten vaccineren. Denk hierbij aan verpleegkundigen en mensen die op reis gaan in land waar hepatitis veel voorkomt. Sommige vaccins werken maximaal een half jaar. Bij andere vaccins moet je je twee keer in een jaar laten vaccineren en dan ben je 25 jaar beschermd tegen hepatitis. Bij elk vaccin is er dus een andere dosering.

Hepatitisvaccins

Vaccin Hepatitis A: Havrix.
Vaccin Hepatitis B: HBVax Pro, Engerix.
Dosering: verschillend per vaccin.
Bijwerkingen: grieperig gevoel, irritatie injectieplaats.
Contra-indicatie: overgevoeligheid.
Interacties: geen veelvoorkomende.

Als iemand dan toch hepatitis krijgt, kan hij behandeld worden met twee groepen geneesmiddelen: antivirale middelen en Direct Acting Antivirals. De antivirale middelen zijn ouder. De patiënt moet hiervan verschillende middelen tegelijk gebruiken. Vaak moet hij dit ook heel lang doen. De antivirale middelen zijn niet altijd effectief.De Direct Acting Antivirals zijn veel nieuwer. Ze zijn ook veel effectiever. Een behandeling duurt 12 tot 24 weken, maar dan is de patiënt wel genezen.

Antivirale middelen

Werking: onderdrukken van de virusinfectie, meestal niet genezend.
Stoffen: PEG interferon, entecavir, tenofovir.

Direct Acting Antivirals

Werking: vernietiging virus;
Stoffen: sofosbuvir (Sovaldi), dasabuvir (Exviera);
Dosering: kuur in combinatie met meerdere stoffen (12-24 weken);
Bijwerkingen: geen veelvoorkomende;
Interacties: geen veelvoorkomende;
Contra-indicaties: geen veelvoorkomende.

Bekijk de filmpjes over hepatitis B (6:14) en hepatitis C (…) op de volgende webpagina’s:

Beantwoord de vragen bij de filmpjes:

Opdracht 1. Hepatitis

Naar boven