De nieren

Beschrijving van de nieren

Nieren zijn het belangrijkste filter in ons lichaam. Ze filteren het bloed, waardoor afvalstoffen en vocht het lichaam kunnen verlaten. De meeste mensen hebben twee boonvormige nieren, ongeveer zo groot als een citroen. Ze zitten aan de achterkant van het lichaam, ter hoogte van de onderste ribben aan beide zijden van de ruggengraat.
De nieren zijn via de urineleider verbonden met de blaas. Daar wordt de urine verzameld. Als de blaas vol is, voel je aandrang om te plassen.

Functie van de nieren

De nieren hebben veel belangrijke functies die het lichaam in conditie en balans houden:
Ze reinigen het bloed door er afvalstoffen, zout, fosfaat, kalium, vocht, waterstof, ammonium en eventuele medicijnresten uit te filteren.
Nieren zijn verantwoordelijk voor de zuurgraad in het bloed, wat belangrijk is voor het functioneren van de lichaamscellen.
Ze helpen de botopbouw en houden de balans tussen calcium (kalk) en fosfaat in stand door het activeren van vitamine D.
Nieren produceren een aantal hormonen, waaronder EPO (erytropoëtine). EPO houdt het aantal rode bloedlichaampjes op peil, waardoor er voldoende zuurstof naar de lichaamscellen getransporteerd kan worden. Bij onvoldoende EPO zijn er minder rode bloedlichaampjes aanwezig, wat zich uit in een lagere Hb-waarde (hemoglobinewaarde).
Samen met het zenuwstelsel, de bijnieren, het hart en de bloedvaten regelen de nieren de bloeddruk. Ze bewaken de balans tussen zout (kalium) en water. Veel zout trekt veel vocht aan, wat leidt tot een hoge bloeddruk, en weinig zout en vocht leiden tot een lage bloeddruk. Bij een hoge bloeddruk krijgen de nieren minder bloed. De bloedvaatjes vernauwen en beschadigen dan, waardoor ze geleidelijk – en blijvend – stoppen met zuiveren.

Werking van de nieren

Het bloed komt de nier binnen via de nierslagader, waarna het via het niermerg terechtkomt in de nierschors met nefronen. Daar vindt het zuiveringsproces plaats. Het gefilterde bloed stroomt via de nierader naar het hart. De urine gaat via de nierkelkjes en het nierbekken door de urineleider naar de blaas.

 

Lis van Henle

De lis van Henle ligt in het merg van de nier. Hij bestaat uit een dalend en stijgend buisje. Daaromheen liggen veel bloedvaatjes. In deze bloedvaten worden opgeloste stoffen en water uit de voorurine weer opgenomen in het bloed (terugresorptie).

Uitvergroting van de lis van Henle

Beantwoord de vragen:

Nierfunctiestoornissen

In deze les ga je leren over de nieren. Je gaat leren hoe de nieren normaal werken en wat er gebeurt als de nieren niet meer goed werken.

Bekijk het filmpje Hoe werken je nieren (1:24 min.) op het YouTube-kanaal van Nierstichting Nederland:

Lees de onderstaande tekst over de oorzaken van nierschade.

Oorzaken van nierschade

Nierschade ontstaat meestal door hoge bloeddruk of diabetes. Nierschade kan echter ook ontstaan door nierziekten of door een erfelijke ziekte. Bij 10 tot 20% van de mensen met nierschade is de oorzaak onbekend. We nemen de meest voorkomende oorzaken met je door.

Hoge bloeddruk
Hoge bloeddruk is een belangrijke veroorzaker van nierschade. Maar je kunt ook een hoge bloeddruk krijgen door beschadigde nieren. We leggen je uit hoe dat zit.

Diabetes
Diabetes is gevaarlijk. Het is een van de meest voorkomende oorzaken van nierschade. Mensen met diabetes hebben een grotere kans op ernstige nierschade.

 

Medicijngebruik
Medicijnen doen hun werk alleen goed en veilig als je nieren goed werken. Werken je nieren niet goed meer? Stem daar je medicijngebruik op af en vermijd onnodige risico’s.

 

Nierziekten
Nierschade kan ontstaan door nierziekten. Maar ook aandoeningen elders in je lichaam kunnen nierschade veroorzaken.

 

Leefstijl
De manier waarop je leeft, kan gevolgen hebben voor je nieren. Leef je gezond? Dan is de kans op nierschade klein. Een ongezonde leefstijl vergroot de kans op nierschade.

Onderzoek en diagnose

Nierschade is meestal in beide nieren aanwezig. Als er eiwit in je urine zit, is dat een aanwijzing dat je nieren niet goed werken. Ook de aanwezigheid van veel afvalstoffen in het bloed wijzen daarop.
Gezonde nieren filteren afvalstoffen uit het bloed, maar laten eiwit zitten. Bij nierschade ‘lekken’ er toch eiwitten door. Daarom wijst eiwit in de urine op nierschade.
Hoe meer afvalstoffen er in het bloed zitten, des te ernstiger de nierschade. Artsen delen nierschade in in vijf stadia. Van zeer weinig nierschade (normale nierfunctie) die de werking van de nieren nog niet heeft aangetast, tot zeer ernstige schade waarbij je nieren nauwelijks nog functioneren en dialyse noodzakelijk is.

 

Hoe meten we de nierfunctie?

Met de nierfunctie wordt de capaciteit van de nieren om het bloed te filteren bedoeld. Daarvoor wordt de hoeveelheid afvalstoffen in het bloed gemeten. Als nieren onvoldoende werken, komt de stof creatinine in het bloed. Dat is een afvalstof uit de spieren. Hoe meer creatinine er in het bloed zit, hoe slechter de nieren filteren. Dit is mede afhankelijk van leeftijd en geslacht.

Er zijn drie schattingsmethodes om de nierfunctie te berekenen: MDRD, Cockcroft-Gault en CKD-EPI. Met een formule wordt het creatinegehalte in het bloed gemeten en uitgedrukt in een getal. Dit getal heet de GFR (de glomerulaire filtratiesnelheid; in het Engels glomerular filtration rate) en geeft aan hoe goed de nieren filteren. De GFR wordt uitgedrukt in ml/min/1.73m². De GFR wordt ook wel creatinineklaring genoemd.

Nierfunctie in vijf stadia:

1. Normale nierfunctie                                      meer dan 80 ml/min/1,73 m²

2. Verminderde nierfunctie                               50-80 ml/min/1,73 m²

3. Matige nierfunctiestoornis                            30-50 ml/min/1,73 m²

4. Ernstig verminderde nierfunctie                   10-30 ml/min/1,73 m²

5. Dialyse nodig                                                minder dan 10 ml/min/1,73 m²    

Test je kennis van de nieren

Lees de onderstaande informatie en beantwoord daarna de vragen.

Waarom is herkenning van chronische nierschade belangrijk?

Doordat de eerste ziekteverschijnselen meestal pas ontstaan als de nierfunctie al zeer ver is verslechterd, kan het heel lang duren voordat chronische nierschade ontdekt wordt. Een eerste signaal is vaak eiwit in de urine of een hoge bloeddruk. Als er te weinig afvalstoffen worden afgevoerd, kan de patiënt last krijgen van misselijkheid en een verminderde eetlust.
Patiënten met nierschade hebben een grotere kans op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten zoals pijn op de borst of een hartinfarct, een herseninfarct of TIA, regelmatige blaasontsteking of nierbekkenontsteking. Het is belangrijk dat de nierfunctie regelmatig wordt gecontroleerd.

Hoe wordt de nierfunctie gemeten?

Met de nierfunctie bedoelen we de capaciteit van de nieren om het bloed te filteren. Daarvoor wordt de hoeveelheid afvalstoffen in het bloed gemeten. Als nieren onvoldoende functioneren, komt de stof creatinine in het bloed terecht. Dat is een afvalstof uit de spieren. Hoe meer creatinine er in het bloed zit, hoe slechter de nieren filteren. Dat is mede afhankelijk van leeftijd en geslacht.
Met de MDRD-formule wordt het creatininegehalte in het bloed gemeten en uitgedrukt in een getal. Dat getal heet de GFR, de glomerulaire filtratiesnelheid (in het Engels glomerular filtration rate), en geeft aan hoe goed de nieren filteren.

Er zijn vijf stadia van nierschade. In elk stadium worden andere klachten ervaren. De behandeling is daarop aangepast.

Beantwoord de vragen:

Vul de tabel in:

Naar boven